Ở Nhật Bản hiện nay chỉ có khoảng 3% dân số tham
gia vào sản xuất nông nghiệp, nhưng cung cấp đủ thực phẩm chất lượng cao cho
hơn 127 triệu dân. Một điều đáng ngạc nhiên là độ tuổi người lao động trong
nông nghiệp phần lớn từ 60 đến 65 tuổi.
1. Khởi đầu của nền nông
nghiệp Nhật Bản
Cũng giống như nông nghiệp Việt Nam, trước khi
trở thành một trong những nước công nghiệp hàng đầu thế giới, Nhật Bản cũng là
một nước nông nghiệp với tỉ lệ nông dân trên tổng dân số tương đương với Việt
Nam. Từng có tới 80% dân số Nhật làm nghề nông và lúa là nông sản chính. Về
sau, nhu cầu lớn về lao động tại các trung tâm công nghiệp đô thị khiến nhiều
người rời bỏ nông thôn. Lực lượng lao động ngành nông nghiệp chủ yếu chỉ còn là
những người già. Do vậy, nông nghiệp Nhật không thể thành công nếu không có sự
phổ biến của máy móc, hóa chất và những thiết bị giúp tiết kiệm lao động. Ở
Nhật hiện nay có rất nhiều trung tâm nghiên cứu nông nghiệp đẹp, sạch như công
viên. Bên trong là hàng loạt nhà kính trồng nhiều giống cây mới lai tạo bằng
công nghệ gen.
Những năm gần đây, việc đào tạo nguồn nhân lực
trẻ kế cận và phát triển công nghệ lai tạo giống, cải tạo đất đang được Nhật
đẩy mạnh. Đây được xem là giải pháp để phát triển nông nghiệp trong tương lai
2.
Mô hình hợp tác xã và công ty nông nghiệp Nhật Bản
Mô hình hợp tác xã và công ty nông nghiệp Nhật
có đặc trưng là khả năng thực hiện đa nhiệm vụ. Một hợp tác xã cấp địa phương
có thể kinh doanh hàng loạt các dịch vụ kinh tế xã hội như cung cấp nguyên liệu
đầu vào, tổ chức thị trường đầu ra, cho vay tín dụng, cung cấp dịch vụ bảo
hiểm, phân phối hàng tiêu dùng, cung cấp dịch vụ y tế, đi lại, nhà ở và thậm
chí là một trung tâm cộng đồng cho các hoạt động văn hóa. Ảnh hưởng của hợp tác
xã nông nghiệp bao trùm lên toàn bộ cuộc sống sinh hoạt thường ngày của nông
dân Nhật. Trải qua nhiều lần thay đổi cấu trúc hoạt động, nhưng mô hình này vẫn
đóng vai trò quan trọng trong việc tạo dựng cộng đồng và thúc đẩy sự gắn kết ở
nông thôn.
Không chỉ vậy, hợp tác xã nông nghiệp Nhật còn
là đầu mối áp dụng khoa học kỹ thuật. Ðây là địa chỉ để người nông dân có thể
chia sẻ các thiết bị công nghệ nông nghiệp hiện đại và đắt tiền. Với chính sách
mỗi vùng một sản phẩm, toàn bộ khu vực sản xuất đều được giám sát bằng camera
và các thiết bị cảm ứng. Để làm được điều này, người nông dân Nhật phải có
trình độ nhất định và tinh thần hợp tác cao.
Từ khi hợp tác xã là đơn vị công lập, Chính phủ
Nhật đã chú trọng phát triển dịch vụ tư vấn nông nghiệp. Ðó không chỉ là tư
vấn, đào tạo về cách ứng dụng khoa học công nghệ, mà còn kết hợp tư vấn về chi
tiêu, tài chính, tiềm năng của từng giống cây trồng... Đến nay, toàn bộ nông
dân Nhật có thể tự cập nhật và chia sẻ các thông tin về giá cả thị trường, cổ
phiếu nông nghiệp, thời tiết, khoa học kỹ thuật thông qua nền tảng trực tuyến.
Các liên minh hợp tác xã quốc gia còn có sức mạnh tương đương với
những tập đoàn kinh tế lớn của Nhật. Chính nhờ tầm ảnh hưởng kinh tế của các
liên minh hợp tác xã mà nông dân Nhật còn có tiếng nói chính trị mạnh mẽ.
3.
Ảnh hưởng của liên minh hợp tác xã đến quá trình đàm phán TPP
Hợp tác xã Nhật đã trở thành một hệ thống độc
quyền, kiểm soát toàn bộ nền nông nghiệp. Hiện tổ chức này có gần 10 triệu
thành viên và đã trở thành tổ chức chính trị xã hội, bảo vệ quyền lợi của đa số
nông dân Nhật. Chẳng hạn, liên minh hợp tác xã có thể gây áp lực, phản đối việc
Nhật tham gia vào TPP. Lý do bởi nông nghiệp của chúng tôi có thể chịu sự cạnh
tranh rất lớn từ sản phẩm nông nghiệp của các nước thành viên TPP, trong
đó Việt Nam. Nhật Bản cũng đang chuyển đổi các hợp tác xã nông nghiệp sang mô
hình công ty để có đủ cơ sở pháp lý cho việc tham gia hội nhập trong lĩnh vực
nông nghiệp.
4.
Cơ hội hợp tác đầu tư ngành nông nghiệp giữa Việt Nam và Nhật
Trong đợt thăm và làm việc gần đây nhất, Bộ
trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Đức Phát bày tỏ mong muốn hai
nước sẽ nhanh chóng tổ chức cuộc đối thoại hợp tác nông nghiệp nhằm thúc đẩy
hợp tác. Chủ yếu hướng tới sự phát triển toàn diện ngành nông lâm ngư nghiệp
Việt Nam, bao gồm đào tạo nguồn nhân lực và chuyển giao công nghệ.
Một điều đáng mừng khác là rất nhiều địa phương
ở Nhật đã chia sẻ tình cảm và tin cậy, sẵn sàng hợp tác với Việt Nam trên các
lĩnh vực nông nghiệp theo cấp độ giữa địa phương với nhau.
Tiềm năng ngành nông nghiệp Việt Nam là rất lớn.
Tuy nhiên, còn thiếu kinh nghiệm quản lý cũng như phương thức sản xuất kinh
doanh. Tỉ lệ áp dụng khoa học kỹ thuật cũng còn thấp. Vì thế, hợp tác chuyển
giao công nghệ với các nước có nền nông nghiệp phát triển để đẩy mạnh phát
triển sản phẩm chất lượng cao là giải pháp tối ưu cho nền nông nghiệp Việt Nam.
Thổ nhưỡng khá tương đồng nên sẽ thuận lợi cho việc hơp tác chuyển giao công
nghệ.
Việt Nam hiện có rất nhiều hợp tác xã hoạt động
trong lĩnh vực nông nghiệp. Tuy nhiên, vai trò của hợp tác xã rất hạn chế, chỉ
dừng lại ở bán vật tư nông nghiệp cho nông dân. Việc nâng cao vai trò của hợp
tác trong tương lai ở Việt Nam là hết sức cần thiết.
Bên cạnh đó, Việt Nam cần phát triển công nghệ
chế biến sau thu hoạch để đảm bảo chất lượng và giá trị của sản phẩm nông
nghiệp.
Sưu tầm: Hữu Hiền,
Nguồn: http://tapchitaichinh.vn/nghien-cuu--trao-doi/trao-doi-binh-luan/bai-hoc-tu-bao-ho-nong-nghiep-o-nhat-ban-trong-thoi-ky-hoi-nhap-kinh-te-quoc-te-82692.html